مهدی کوشش

در زمینه تحلیل پله گرد با جستجو به دنبال مطالب علمی، خیلی سریع درمی یابید که نه تنها در ایران بلکه در هیچ جای دنیا این موضوع خیلی جدی گرفته نمی شود. چرا؟ چون خیلی سخت است. در واقع در سالهای گذشته مهندسان تلاشهایی در این زمینه داشته اند اما نتیجه این تلاشها بیشتر محدود به سازه های بتنی (دال بتنی) پله گرد بوده و اغلب همین نتایج هم با ساده سازی های فراوان که گاه تحلیل را از واقعیت بسیار دور می کرده به دست آمده.

یک نمونه

یکی از جدیدترین و دقیقترین نمونه این تلاشها مقاله Simple Design Charts for Helicoidal Stair Slabs with Intermediate Landings است که (آن را از اینجا دانلود کنید) برای کسانی که در زمینه اجرای پله های گرد بتنی فعالیت دارند مفید خواهد بود. زیرا تحلیل پله گرد در سازه های بتنی را بررسی کرده. اما برای سازه های دیگر (غیر بتنی) پله گرد، از جمله سازه های فولادی که پرکاربردترین نوع سازه ها در این صنعت می باشند چنین راه حل هایی پیشنهاد نشده.

سازه‌های فولادی

در واقع تنها راه حل برای تحلیل پله گرد با سازه فولادی با دقت کافی و قابل قبول روشهای محاسبات عددی و المان محدود است که توسط نرم افزارهای طراحی مهندسی مانند SolidWorks و Inventor ارائه می شوند. هرچند در این روشها برای داشتن بالاترین صحت نتایج بایستی کیفیت و کمیت مکانیکی تکیه گاهها هم در محاسبات وارد شود، که در اغلب پروژه های ساختمانی ارائه چنین مشخصاتی امکانپذیر نیست. در نهایت نیز کیفیت تولید و حتی نصب، در تطابق واقعیت ها با محاسبات خلل ایجاد می کند. به نظر می رسد که سریعترین راه برای داشتن یک طراحی ایمن، بزرگ درنظر گرفتن ضریب اطمینان (FoS) طراحی در کنار تحلیل المان محدود با درنظر گرفتن تکیه گاهها به صورت صلب باشد. که خوب البته منجر به Over Design خواهد شد.

برای اولین بار این موضوع را با همکارانم در دفتر شرکت سافلکو مطرح کردم. برای کسب و کاری که در زمینه پله گرد است لازم است که استانداردهای نامگذاری طبقات شناخته شده و مورد استفاده قرارگیرد. آن زمان همکار عزیزمان سرکار خانم مهندس ملازاده مسئولیت بررسی موضوع را برعهده گرفت. نتیجه این بررسی در قالب یک پست با عنوان “نامگذاری طبقات در ضوابط شهرداری ایران” در وبلاگ سافلکو منتشر شد. مطلبی که در ادامه می آید بیشتر وامدار این پست وبلاگی است البته با کمی بهینه سازی.

واقعیت آن است که با جستجو در فضای مجازی نتیجه دقیق و رسمی‌ای در زمینه ضوابط نامگذاری طبقات در ایران به دست نخواهد آمد. مرتبط ترین نتایج جزوات آموزشی و یا اطلاع رسانی های ناقصی است که معاونت های شهرسازی شهرداری های شهرهای مختلف تهیه و منتشر کرده اند که این اطلاعات منتشر شده نیز در برخی موارد دارای تضاد هستند. جالب است که جستجو با کلیدواژه‌های انگلیسی هم نشان می‌دهد که در این زمینه کار در خارج از مرزها هم به همین سختی است. شاید در فرصتی دیگر به استانداردهای نامگذاری طبقات در سایر کشورها هم بپردازم. اما فعلا سعی خواهم کرد که نتایج بدست آمده و مرتبط با ضوابط ایرانی را باهم ترکیب کرده و معقول‌ترین و مشترک‌ترین نتیجه را ارائه کنم.

شماره گذاری طبقات : طبقه ای که ارتفاع کف تمام شده (کف نازک کاری شده) آن از ارتفاع متوسط گذر (برای گذرهای شیبدار متوسط بالاترین و باپپین‌ترین سطح گذر) بیش از ۱۲۰ سانتیمتر نباشد و یا ارتفاع سقف آن (ارتفاع کف تمام شده طبقه روی همکف) بیش از ۱۲۰ سانتیمتر باشد با عدد ۰ (صفر) شماره گذاری می‌گردد و طبقات فوقانی آن با اعداد مثبت (۱ و ۲ و ۳ و …) و طبقات تحتانی آن با اعداد منفی (۱- و ۲- و ۳- و …) نامگذاری می گردند.
* عدد ۱۲۰ بیان شده در برخی منابع ۱۴۰ و در برخی دیگر ۸۰ سانتیمتر آمده است. اما بیشترین اشتراک و توافق بر عدد ۱۲۰ سانتیمتر می‌باشد.

طبقه همکف : همان طبقه ۰ است.

زیرزمین : همان طبقه ۱- است. با درنظر گرفتن حداقل ارتفاع مجاز طبقات و حداکثر ارتفاع طبقه همکف از گذر، بیش از ۵۰ درصد از ارتفاع زیر زمین پایین تر از گذر قرار می‌گیرد که در برخی مراجع قرارگیری بیش از ۵۰ درصد (گاهی ۷۰ درصد) از ارتفاع زیرزمین در زیرِ گذر شرط لازم بیان شده که شرطی بدیهی است.

نیم طبقه : طبقه ای است که کف آن میان کف و سقف یک طبقه اصلی اجرا شده باشد.

پیلوت (ابهام زدایی) : بر خلاف تصور نام یک طبقه نیست و به کاربری خاصی از طبقه ۰ یا همان طبقه همکف اطلاق می شود که فاقد تیغه چینی بوده و کاربری آن محل پارک خودرو است.

در این پست، بیش از این، موضوع را بسط نمی‌دهم. اما این مبحث جای صحبت و بررسی دارد. حالتهای استثنایی زیادی وجود دارد. خصوصا در ارتباط با نیم طبقه ها و اسامی مختلف آنها. خوشحال می شوم در این زمینه و از طریق بخش دیدگاهها نظرات شما نیز به این پست اضافه شود تا شاید به یک نتیجه مرجع و واحد برسیم.